Ciemnogłów (Nigritella)
Bulwy 2, palczasto wcinane. Liście wąskie, zebrane w rozetę u nasady pędu. Kwiatostan wielokwiatowy, zwykle okrągły. Kwiaty otwarte, nie skręcone, przez co warżka i krótka ostroga skierowane ku górze. Barwa kwiatów od ciemno- do jaskrawoczerwonej lub fioletowej. Warżka nie łatkowana lub niewyraźnie łatkowana. Pręcik prosty, w związku z nieskręceniem kwiatów skierowany do dołu. Łącznik bardzo masywny, mięsisty. Rostellwn dosyć duże, bez woreczka, zasłania znaczną część znamienia. Uczepki 2, nagie.
Prętosłup rodzaju ciemnogłów (Nigritella) widziany od przodu (a) oraz z boku (b).
Rodzaj ciemnogłów obejmuje tylko 2 gatunki, rosnące w górach środkowej i południowej Europy oraz w Skandynawii. Jeden z tych gatunków, ciemnogłów wąskolistny (Nigritella nigra), rośnie być może i u nas. Stwierdzony był do tej pory, m.in. w Karpatach, na południowy wschód od naszej granicy. Nigritella rubra Richt. różni się od niego m.in. wyraźnie trójkątną lub sercowatą warżką oraz szerszymi wewnętrznymi płatkami okwiatu. Kwitnie około 2 tygodnie wcześniej. Rośnie m.in. także w Karpatach.
Ciemno zabarwione, niemal czamoczerwone, kwiaty ciemnogłowa zebrane w gęsty, prawie główkowaty kwiatostan, na górskiej łące widoczne są już z daleka. Przyjemny, waniliowy zapach czyni je atrakcyjnymi dla motyli. Na kwiatach ciemnogłowa obserwowano rodzaje Leucania sp. i Zygaena sp., a poza motylami także pszczoły i trzmiele. Brak jednak danych, czy te ostatnie dokonywały zapylenia.