Tajęża (Goodyera)

Tajęża (Goodyera)

Kłącze mięsiste o długich międzywęźlach. Korzenie zwykłe nieliczne. Liście zebrane w rozety u nasady pędu, zwykle szeroko ogonkowe, często ozdobne. Kwiatostan wielokwiatowy, wydłużony. Kwiaty małe, skręcone o 180°, zwykle niepozorne, białe. Warżka u nasady workowato wklęsła. Pozostałe płatki stulone w hełm, boczne zewnętrzne nieco odchylone. Prętosłup prosty. Pręcik prosty, sercowaty, ruchomy. Prątniczki przyrośnięte do krawędzi znamienia, tworzą tzw. clinandrium, które przynajmniej częściowo zapobiega samozapyleniu. Rostellum trójkątne lub języczkowate, proste. Uczepek pojedynczy, grudkowaty. Pyłkowiny bez trzoneczka, ziarniste .
Rodzaj obejmu je około 80 gatunków, rosnących głównie w tropikalnej Azji oraz w Nowym Swiecie, ale poza tym także na wyspach Oceanii, w północnej Australii oraz na Nowej Gwinei. W Europie występują tylko 2 gatunki: tajęża jednostronna (Goodyera repens) o zasięgu wokółbiegu-nowym oraz G. macrophylla Lowe, która rośnie tylko na Maderze. Ten ostatni gatunek charakteryzuje się obecnością długich (nawet 20 cm) liści oraz długiego (także 20 cm) kwiatostanu. Dorasta do 60 cm.
Tajęże zamieszkują różne typy lasów.
Praktycznie poza jednym przypadkiem brak jest jakichkolwiek informacji o zapylaniu przez owady naszej tajęży jednostronnej. Na kwiatach tego gatunku obserwowano trzmiele. Niewielkie rozmiary kwiatów zdają się wskazywać także na małe błonkówki (Hymenoptera), jako pośredników w przenoszeniu pyłku. Wysoki procent zawiązanych owoców świadczy o możliwości samozapylania.
W tropikalnej Azji rośnie szereg blisko spokrewnionych z taję-żą rodzajów, o ozdobnych, często aksamitnych liściach. Niektóre, jak Ludisia discolor są z powodzeniem uprawiane w mieszkaniach. Wiele gatunków ma workowate ostrogi oraz frędzelkowane warżki i są zapylane przez motyle.

Tajęża jednostronna (Goodyera repens)

Kłącze delikatne, kruche, rozgałęzione, białe; korzenie nieliczne, brązowe.
Pęd 10-30 cm wys., prosto wzniesiony, zielony, delikatnie, miękko owłosiony.
Liście 6-20, dł. 1,5-4,5 cm, 1-2 cm szer., zimozielone, zebrane w rozetę u nasady pędu; ogonek szeroko oskrzydlony; blaszka lancetowata do jajowatej, ostra lub tępa, zielona, srebrzystozielona o jasnych lub bardzo ciemnych nerwach. Ponad rozetą na pędzie 3-4 liście przysadkowe.
Kwiatostan 3-10 cm dł., wielokwiatowy, spiralny, jednostronny, dosyć gęsty.
Kwiaty małe, stulone, niepozorne. Przysadka 6-9 mm dł., jajowato-lancetowata, wydłużona u szczytu, błonkowata, z zewnątrz rzadko omszona, bladozielona.
Szypuła niewyraźna, dobrze widoczna dopiero podczas owocowania, naga, skręcona, zielona. Zalążnia wraz z szypułą 5—9 mm dł., nie skręcona, cylindryczna, omszona, zielona.
Warżka 4-6 mm dł., woreczkowata u nasady, zwężona u szczytu, naga, biała z bladopomarańczową gardzielą.
Górny zewnętrzny płatek 3“5 mm dł., 2 mm szer., jajowatolancetowaty, tępy, błonkowaty, z zewnątrz miękko owłosiony, biały.
Boczne zewnętrzne płatki 5-6 mm dł., jajowatolancetowate, tępe, asymetryczne, poza tym jak górny płatek.
Boczne wewnętrzne płatki nieco mniejsze, równowąskie do wąskolancetowatych, lekko sierpowate, tępe, całobrzegie lub lekko karbowane na krawędziach, błonkowate, białawe.
Prętosłup około 2 mm dł., biały lub bladozielony, pyłkowiny żółte. Owoc około 10 mm dł., rozdęty, na wyraźnej, wąskiej szypule.
Zmienność tego gatunku dotyczy szczególnie kształtu oraz ubarwienia liści.
Stanowiska tajęży podawano z różnych części kraju – miejscami jest jeszcze dosyć częsta, szczególnie na północy oraz w górach, w reglu górnym (ryc. 183).
Spotkać ją można w lasach sosnowych i świerkowych, na glebach świeżych, ubogich i umiarkowanie żyznych, o kwaśnym odczynie.
Liście tajęży jednostronnej zachowują się nawet pod warstwą śniegu i przy mrozie -15°C. Tajęża kwitnie w lipcu i sierpniu, rzadko w czerwcu. Owocuje w lipcu i sierpniu.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *